ในสถานการณ์การระบาดของเชื้อไวรัสโควิด-19 อยู่ ณ ขณะนี้ สิ่งที่หลายคนน่าจะพกติดตัวไปด้วยทุกที่ คงจะหนีไม่พ้นเจลแอลกอฮอล์ เพื่อใช้สำหรับล้างมือหลังสัมผัสสิ่งของหรือวัตถุต่างๆ และมีแฟนเพจบางท่านอาจจะสงสัยว่าซื้อมาแล้วควรเก็บรักษาอย่างไรดี? และหลังเปิดใช้งานแล้ว จะมีอายุการใช้งานนานเท่าไหร่? ซึ่ง ทีมงานได้ไปหาคำตอบ มาไขข้อสงสัยให้ได้ทราบแล้วค่ะ
มาทำความรู้จักกับเจลแอลกอฮอล์ล้างมือกันก่อนดีกว่า
เจลล้างมือหรือผลิตภัณฑ์ทําความสะอาดมือ แบบไม่ต้องล้างน้ําออก มีทั้งชนิดเจล, ของเหลว และสเปรย์ จัดเป็นผลิตภัณฑ์เครื่องสําอางตามประกาศกระทรวงสาธารณสุขเมื่อวันที่ 10 มีนาคม 2563 ที่ผ่านมา
ส่วนประกอบสําคัญของเจลแอลกอฮอล์ คือ แอลกอฮอล์(Alcohol) ในปริมาณไม่น้อยกว่าร้อยละ 70 อาจมีสารฆ่าเชื้อ เช่น ไตรโคลซาน, สารที่ทําให้เกิดสภาพเจล( Gelling agent) เช่น Carbomer สารให้ความชุ่มชื้นลดการแห้งของผิว (Emollients) เช่น ว่านหางจระเข้ (Aloe vera), Tea tree oil และกลีเซอรอล, สีและ น้ําหอม เป็นต้น
โดยทั่วไป แอลกอฮอล์ที่นิยมใช้เป็นส่วนผสมในการผลิตเจลล้างมือ คือ เอทานอล (Ethanol หรือ Ethyl alcohol) เป็นของเหลวใส ไม่มีสี ไม่มีกลิ่น และสามารถระเหยได้ดี
นิยมใช้สารละลายแอลกอฮอล์ที่ความเข้มข้น 70% เนื่องจากระเหยไม่เร็วเกินไปและ มีปริมาณน้ำเพียงพอที่จุลินทรีย์จะดูดซึม และออกฤทธิ์ทำลายเซลล์ ขณะที่แอลกอฮอล์ 95% – 100% จะมีการระเหยรวดเร็วมากและมีปริมาณน้ำไม่เพียงพอที่จะดูดซึมเข้าไปในเซลล์เมมเบรน แต่จะทำให้เกิดการคายน้ำ ออกจากเซลล์อย่างรวดเร็วโดยไม่ได้ฆ่า นอกจากนี้ยังพบว่าแอลกอฮอล์ที่มีความเข้มข้นน้อยกว่า 50% จะมีประสิทธิภาพในการทำลายจุลินทรีย์ได้น้อยลงด้วย
ควรเลือกซื้อเจลแอลกอฮอล์ล้างมืออย่างไรดี
- เจลแอลกอฮอล์ควรมีฉลากภาษาไทย ระบุชื่อและส่วนผสม วิธีใช้ ชื่อและที่ตั้งของผู้ผลิต หรือ ผู้นำเข้า เดือนปีที่ผลิต และที่สำคัญต้องมีสารละลายแอลกอฮอล์ที่ความเข้มข้นไม่ต่ำกว่า 70%
- เลือกซื้อเจลแอลกอฮอล์ที่บรรจุในภาชนะที่ ปิดสนิท ที่สามารถป้องกันการระเหยของ แอลกอฮอล์ได้ ผลิตภัณฑ์เจลล้างมือที่ดี ควรมี ความหนืดเหมาะสมไม่เหนียวเหนอะหนะ ในขณะใช้ สามารถคงอยู่ในอุ้งมือเมื่อเทใส่ฝ่ามือ และมีความคงตัวทางกายภาพ ไม่เกิดการแยกชั้น
- ไม่ใช้เจลแอลกอฮอล์ที่หมดอายุ หรืออาจสังเกตได้จาก เมื่อสัมผัสกับมือแล้วจะไม่มีความเย็นจากการ ระเหยของแอลกอฮอล์ หรือมีลักษณะผิดปกติ เช่น แยกชั้น จับเป็นก้อน ตกตะกอน สีเปลี่ยน
ควรเก็บรักษาเจลแอลกอฮอล์ล้างมืออย่างไรดี
ควรเก็บผลิตภัณฑ์เจลล้างมือในภาชนะปิดสนิท ในบริเวณที่ไม่ถูกแสงแดด หรือบริเวณที่ร้อน เพราะจะทำให้แอลกอฮอล์ระเหย และ ความเข้มข้นของแอลกอฮอล์อาจลดลงได้
หลังเปิดใช้แล้ว มีอายุการใช้งานนานเท่าไหร่
หลักการทั่วไปที่บริษัทผู้ผลิตใช้กำหนดวันหมดอายุของเจลทำความสะอาดมือ เป็นหลักการเดียวกับยา คือ เป็นวันที่คาดว่าตัวยาสำคัญที่ใช้ในการรักษาโรคของยานั้นๆ เหลือปริมาณน้อยกว่า ร้อยละ 90 ของปริมาณที่กำหนดในสูตรตำรับนั้นๆ โดยปกติวันหมดอายุของเจลแอลกอฮอล์ล้างมือหากยังไม่ได้เปิดใข้ คือ 2-3 ปีนับจากวันผลิต แต่หลังจากเปิดใช้หรือมีการแบ่งบรรจุใส่ภาชนะอื่น อาจทำให้วันหมดอายุเปลี่ยนไป ซึ่งแตกต่างกันตามอุณหภูมิของบริเวณที่จัดเก็บ จำนวนครั้งในการใช้ และภาชนะที่ใช้แบ่งบรรจุ เป็นต้น
จากการศึกษาของจิตต์ธิดา ชูแสงเลิศวิจิตรและคณะ ได้วัดความแรงของแอลกอฮอล์ คงเหลือใน Alcohol hand rub หรือเจลแอลกอฮอล์ล้างมือหลังเปิดใช้บนหอผู้ป่วย ในช่วงระยะเวลา 30 วัน พบว่า ร้อยละ 100 ของ Alcohol hand rub ที่ใช้มีแอลกอฮอล์คงเหลือ ≥ ร้อยละ 60 ซึ่งยังอยู่ในช่วงที่มีประสิทธิภาพในการทำลายเชื้อจุลินทรีย์
แต่เนื่องจากบางโรงพยาบาลอาจใช้สูตรตำรับที่แตกต่างกัน หรือใช้เจลแอลกอฮอล์ล้างมือของหลากหลายบริษัท อาจทำให้ระยะเวลาในการกำหนดวันหมดอายุหลังเปิดใช้นั้นต่างกันด้วย เช่น 1 ปี หรือ 6 เดือน เป็นต้น ดังนั้น แนะนำว่าหลังเปิดใช้แล้วควรเก็บในที่เย็นและไม่โดนแสงแดด หากเปิดใช้เกิน 30 วัน ควรสังเกตว่าเจลแอลกอฮอล์มีลักษณะผิดปกติไปหรือไม่เสมอ เพื่อประสิทธิภาพในการป้องกันเชื้อโรคนะคะ
แปลและเรียบเรียงโดย อยู่กับยา
แหล่งที่มา : กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์, Healthline
