เคยสงสัยมั้ยว่า.. เวลาเราไปซื้อยา บางตัวหาได้ในร้านสะดวกซื้อ แต่บางตัวต้องไปซื้อที่ร้านขายยา ยกตัวอย่างเช่น พาราเซตามอล เป็นยาที่ซื้อง่าย ขายคล่อง ไปร้านไหนก็เจอ ไม่ว่าจะร้านขายของชำตามหมู่บ้าน ร้านสะดวกซื้อต่างๆ หรือแม้แต่ 7/11 แต่ยาบางตัวเช่น ยาลดความดัน ยาเบาหวาน ทำไมเราถึงหาซื้อตามร้านสะดวกซื้อไม่ได้วันนี้ทีมงานจะมาไขข้อสงสัยให้ทราบกันค่ะ…
เหตุผลที่ยาทุกตัวไม่สามารถหาซื้อได้ในแหล่งเดียวกันทั้งหมดก็เพราะ “ยามีหลายประเภท” ซึ่งหากแบ่งประเภทตามความเข้มงวดของการจัดจำหน่าย โดยอ้างอิงจากพระราชบัญญัติยา พ.ศ. 2510 สามารถแบ่งออกได้ดังนี้
ประเภทของยาตามความเข้มงวดของการจัดจำหน่าย
ยาสามัญประจำบ้าน เป็นยาที่จำหน่ายได้โดยทั่วไปไม่ต้องมีใบอนุญาตขายยา เช่น ยาพาราเซตามอล
ยาบรรจุเสร็จที่ไม่ใช่ยาอันตรายหรือยาควบคุมพิเศษ เป็นยาแผนปัจจุบันที่จะสามารถจำหน่ายได้ในร้านขายยาแผนปัจจุบันและร้านขายยาบรรจุเสร็จฯ ที่มีพยาบาล ผดุงครรภ์ หรือบุคลากรที่ผ่านการอบรมจากกระทรวงสาธารณสุขเป็นผู้มีหน้าที่ปฏิบัติการ เช่น ยาคุมกำเนิด
ยาอันตราย เป็นยาแผนปัจจุบันที่มีอันตรายสูงกว่ายาสามัญประจำบ้าน ยาในกลุ่มนี้จะมีคำว่า “ยาอันตราย” ระบุ ไว้บนฉลากข้างภาชนะบรรจุ จำหน่ายได้เฉพาะในร้านขายยาแผนปัจจุบันโดยต้องมีเภสัชกรเป็นผู้ส่งมอบ เช่น ยาลดไขมันในเลือด หรือยาลดความดันโลหิต
ยาควบคุมพิเศษ เป็นยาแผนปัจจุบันที่ก่อให้เกิดอันตรายได้ง่าย แม้จะใช้อย่างถูกต้อง ยานี้จึงต้องผ่านการควบคุมดูแลในการใช้จากแพทย์โดยใกล้ชิด และต้องจ่ายโดยมีใบสั่งยาจากแพทย์เท่านั้น เช่น ยานอนหลับประเภทต่าง ๆ ยาระงับประสาท หรือยากล่อมประสาทบางชนิด เป็นต้น
โดยรายชื่อของยาแต่ละประเภทนั้นสามารถค้นได้จาก http://www.fda.moph.go.th/ ค่ะ
การแบ่งประเภทร้านขายยา
ตามพระราชบัญญัติยา พ.ศ. 2510 นั้นสามารถแบ่งร้านขายยาออกเป็น 4 ประเภทด้วยกัน คือ
- ร้านข.ย. 1 คือ ร้านที่สามารถจำหน่ายยาสามัญประจําบ้าน (ทั้งแผนปัจจุบันและแผนโบราณ), ยาแผนโบราณยาบรรจุเสร็จที่ไม่ใช่ยาอันตรายหรือยาควบคุมพิเศษ, ยาแผนปัจุจบันที่จัดเป็น “ยาอันตราย” (ต้องส่งมอบโดยเภสัชกร) และยาแผนปัจจุบันที่จัดเป็น “ยาควบคุมพิเศษ” (ต้องมีใบสั่งแพทย์)
- ร้านข.ย. 2 คือ ร้านที่สามารถจำหน่ายยาสามัญประจําบ้าน (ทั้งแผนปัจจุบัน และแผนโบราณ), ยาแผนโบราณ และยาบรรจุเสร็จสําหรับมนุษย์และต้องไม่ใช่ยาอันตรายหรือยาควบคุมพิเศษ
- ร้านข.ย. 3 คือ ร้านที่สามารถจำหน่ายยาแผนปัจจบันบรรจุเสร็จสําหรับสัตว์
- ร้านข.ย. บ คือ ร้านที่สามารถจำหน่ายยาแผนโบราณ
ส่วนวิตามิน เกลือแร่นั้น สามารถจำหน่ายได้ในร้านขายยาทั้ง 4 ประเภท ยกเว้น วิตามินบางประเภทที่ขึ้นทะเบียนเป็นยาอันตราย เช่น วิตามินที่มีปริมาณสูง จะจำหน่ายได้เฉพาะร้านข.ย. 1 เท่านั้นค่ะ
จากข้อมูลที่กล่าวมาข้างต้น หลายคนน่าจะพอเดากันได้ใช่มั้ยคะว่า ยาประเภทไหน? ที่เราหาซื้อได้ตามร้านสะดวกซื้อ คำตอบก็คือ “ยาสามัญประจำบ้าน” นั่นเองค่ะ เพราะเป็นยาที่จำหน่ายได้โดยทั่วไปไม่ต้องมีใบอนุญาตขายยา และไม่ต้องจ่ายยาโดยเภสัชกร
แต่ถ้าหากคุณต้องการซื้อยาที่ไม่ใช่ยาสามัญประจำบ้าน เพื่อความปลอดภัยในการใช้ยาทุกครั้ง แนะนำว่าควรไปซื้อร้านขายยา ที่มีเภสัชกรประจำอยู่จะดีกว่านะคะ
อย่าลืมเรียกหาเภสัชกร ทุกครั้ง เวลาไปร้านยา
แหล่งข้อมูลอ้างอิง : สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา, หาหมอ.com
